DİL BİLGİSİ DEĞİL, DİL’İN BİLGİSİ

 

Çok güzel bir kitapla tanıştım geçen haftalarda. Hiç örneğine rastlamadığım, dillerle ilgili bol örnek içeren, hem eğlenceli hem merak uyandıran bir kitap. Sanat Bellek Yayınları’ndan İbrahim Metin imzalı “Çocuklar İçin Dil’in Bilgisi” kitabından söz ediyorum.

Alıştığımız dil bilgisi kitaplarından farklı bir biçimde hazırlanan “Çocuklar İçin Dil’in Bilgisi”, “Dilde yaşıyoruz” sözüyle açılıyor ve bu sözün ne kadar da doğru olduğunu her sayfada okura Türkçeden ve diğer dillerden örneklerle gösteriyor. Gösteren ve gösterilen ilişkisine her yaştan okurun anlayacağı biçimde değinerek dilin sözcükleri ile anlamları arasında nedensiz bir ilişki olduğunu belirtiyor “Elma ısırdığımızda sözcükteki sesleri yediğimizi düşünmeyiz.” örneğinde olduğu gibi.

Sözcüklerin canlı varlıklar gibi doğup zamanı gelince öldüğünü/anlam değiştirdiğini/yeni anlamlar kazandığını da çok somut ve anlaşılır örneklerle vermesi de çok yerinde olmuş. Sözcüklerin bağlamına göre kullanımının ve anlamının değiştiğine yönelik verilen “tuvalet” örneği son yıllarda sıklıkla kullandıklarımızdan örneğin. Çoğu ortamda “tuvalet” yerine lavaboyu tercih ettiğimizin hepimiz farkındayızdır.

Sözcüklerle anlamları arasındaki nedensizlik ilişkisinin yansıma sözcüklerde geçerli olmadığını da farklı dillerdeki yansıma örnekleriyle veren yapıt, 12-70 yaş aralığında herkese seslendiğini iddia ediyor ki gerçekten de doğru bir iddia. Kitabı resimleyen Gencer Özdamar’ın da hakkını teslim etmem gerek. İçerikle uyumlu ve bir o kadar da albenisi yüksek çizimler var ki insan gözünü alamıyor. Her yaştan okurun dille ilgili temel bilgileri edinip kafasındaki sorulara yanıtlar bulabileceği bu kitabı önce çocuklarımızın, sonra da biz yetişkinlerin okuması dileğiyle!

“Çocuklar İçin Dil’in Bilgisi”, İbrahim Metin, inceleme, Sanat Bellek Yayınları, İstanbul, 2022